Akne Nedir? Oluşumu, Sebepleri Ve Tedavi Seçenekleri

Yapılan çalışmalarda Amerika Birleşik Devletleri’nde 17 milyon insan birçok ortak deri hastalıklarından biri olan akneye sahip olduğu görülmüştür. Ciddi bir sağlık tehtidi olmamasına rağmen, sahip olan insanlar açısından üzücü olabilen kalıcı skar dokusuna ve lekelenmelere öncülük edebilir.

Bu yazı sizin aknenin nasıl tedavi edilebileceğini ve ne olduğunu anlamanıza yardım edecek.

Vücudumuz birkaç alan dışında kıllarla kaplıdır. Kılların bazıları ancak fark edilebilir derecede ve yumuşaktır. Kıl deri içindeki kıl folikülleri tarafından keratin olarak adlandırılan kimyasal bir bileşikten oluşur. Kıl foliküllerinin etrafında yer alan küçük bezler sebum olarak adlandırılan yağlı bir ürün üretirler. Bu bezler yağ bezi olarak adlandırılır. Sebum açılan folikülün içinden deri yüzeyine sızar.

Kıl folikülü ve etrafındaki yağlı bez birlikte pilosebase birim olarak adlandırılırlar. Pilosebase birimler en büyük ve en fazla olarak yüzde, üst sırt kısmında ve göğüste bulunur. Bunlar akne gösterme eğiliminde olan alanlardır.

Sivilce olarak da adlandırılan akne, lezyonlar ve tıkanan gözenekler sonucunda derinin yağlı bezlerinin düzensizleşmesidir. Akne lezyonları çoğunlukla yüzde, sırtta, göğüste ve omuzlarda ortaya çıkar.

Sebum kıl folikülünün içinden geçemediği zaman akne oluşur. Folikülün astar hücreleri , sebum folikülün içinden geçemediği için tıkanan foliküllerle birlikte dökülür ve kümelenir. Sebum ve hücrelerin karışımı, tıkalı hücreler içinde bakterilerin büyümesine neden olur. Bu bakteriler, iltihaba yol açabilen enzimleri ve kimyasalları üretir. Tıkanmış bir folikül, içeriğini uzun süre tutamadığında patlar ve sebum, deri hücreleri ve bakteriler cildinize dökülür.

İnsanlar her yaşta sivilce çıkarır ama bu en çok ergenlik dönemindeki gençlerde görülür. Neredeyse ergenlik çağındakilerin ve 12-24 yaş arası yetişkin gençlerin %85’inde akne gelişir. Her ırktan insanda sivilce çıkar ancak Kafkaslarda daha yaygındır. Birçok insan 30’larına ulaştığında artık sivilce çıkarmaz. Buna rağmen bazı insanlarda 40-50 yaşlarına kadar çıkmaya devam eder.

Aknenin kesin sebebi bilinmiyor. Ancak doktorlar birkaç faktörün sonucu olduğuna inanıyor. Temel faktör yüksek hormon seviyeleridir. Androjen olarak adlandırılan erkek cinsiyet hormonları, erkek ve kız çocuklarında ergenlik döneminde artış gösterir. Fazla androjen yağ bezlerinin büyümesine öncülük eder ki bu da daha fazla sebum üretimi demektir.

Bir başka faktör kalıtım, yani genlerdir. Sivilce gelişimine eğilim aileden miras olabilir. Örneğin; okul çağındaki çocuklarla yapılan çalışmalar akne olan çocuklarda aile öyküsünün var olduğunu göstermektedir.

Birkaç faktör akneyi daha kötü yapabilir. Kadınlardaki hormon seviyesi menstrual döngünün başlangıcından 2-7 gün öncesinde aknenin kötüleşmesine sebep olabilir. Gebeliğe bağlı hormonal değişiklikler aknenin kötüleşmesine sebep olabilir. Ayrıca kadınlar doğum kontrol haplarını kullanmaya başladıklarında ya da bıraktıklarında oluşan hormonal değişiklikler de aknenin alevlenmesine sebep olabilir. Stres, özellikle ağır yada uzamış duygusal gerginlik de ayrıca akneyi daha kötü yapabilir.

a. Androjenler: erkeklik hormonları

b. Lityum: bipolar bozukluklar için kullanılır.

c. Barbitüratlar: nöbetleri kontrol için kullanılır.

Yağlı makyaj yapmak folikül hücrelerini değiştirebilir ve onları birlikte yapıştırabilir. Yüzü sıkıştırmak yada ovalamak, baskı uygulayan bisiklet kaskları, sırt çantaları yada sıkı yakalar,çevresel irritanlar (örneğin; yüksek nem ve çevre kirliliği), lekelerin sıkıştırılması yada didiklenmesi akneyi daha da kötüleştirebilir. Akne çikolata yemeye, yağlı yiyecek tüketmeye ve kirli deriye bağlı değildir

Akne sebebi doku zedelenmeleri olan komedonlar bakteri ve yağ ile tıkanmış kıl foliküllerinin genişlemesidir. Komedon sıklıkla mikrokomedon olarak da adlandırılır. Çünkü çıplak gözle görülemez. Eğer komedon deri altında kalırsa kapalı komedon yada beyaz nokta olarak adlandırılır. Beyaz nokta genellikle derinin yüzeyinde küçük beyazımsı yumrular olarak görülür. Deri yüzeyine ulaşan ve açılan bir komedon siyah nokta olarak adlandırılır. Siyah lekeler kir nedeniyle değildir. Beyaz ve siyah noktalar deride uzun bir süre için kalabilir.

a.Papüller: dokunmaya karşı hassas olabilen küçük, pembe yumrular halinde olan iltihaplı lezyonlar

b.Püstüller: iltihaplı, tabanı kırmızı olabilen irin dolu lezyonlar

c.Nodüller: deri içinde derin yerleşmiş katı, ağrılı ve büyük lezyonlar

d.Kistler: skar ve ağrıya sebep olabilen derin, iltihaplı, irin dolu lezyonlar

Dermatologlar cilt düzensizlikleri ve hastalıkları üzerinde uzmanlaşmış olan doktorlardır. Akne genellikle dermatologlar tarafından tedavi edilir.

Akne tedavisinin amacı skar dokusu oluşumundan korumaktır. Ayrıca akne tedavisinde aknenin neden olduğu sıkıntıları minimize etmek ve lezyonların sayısını azaltmak amaçlanır. Dermatologlar akne tedavisi için sıklıkla ilaç kullanır. Akne ilaçları foliküldeki hücre yığınlarını, yağ üretimini, bakterileri ve iltihabı azaltır.

Aknenin ağırlık derecesine bağlı olarak doktor topikal yada oral ilaç reçete edebilir. Topikal ilacı deriye sürmek anlamına gelir ve oral demek ağızdan almaktır. Bazen doktorlar birden fazla topikal ilaç ya da hem topikal hem de oral ilaçları birlikte reçete edebilir.

– Benzoil peroksid

– Salisilik asit

– Sülfür

– Sülfür ve resorsinol

– Benzoil peroksid

– Klindamisin

– Eritromisin

– Tetrasiklin

– Tretinoin (Retin-A®,Avita®)

Reçeteli ilaçlar reçetesiz ilaçlardan farklıdır. Çünkü reçeteli ilaçlar bakterilerin büyümesini engelleyen antibiyotikleri ve diğer kimyasalları içerirler. Bazı hastalarda akne ilaçları deri irritasyonları, yanık ya da kızarıklık gibi yan etkilere neden olur. Yan etkiler genellikle ilaç bir süre kullanıldıktan sonra geçer. Ağır yan etkiler doktora rapor edilmelidir.

Deride fark edilen düzelme ilaca başladıktan 4-8 hafta sonra görülebilir. Diğer ilaçlarla düzeltilemeyen ağır akneler için ise isotretinoin gerekir. İsotretinoin genellikle 16-20 hafta boyunca günde 1 ya da 2 kez oral olarak kullanılan bir ilaçtır. Çok pahalıdır ve ağır yan etkileri de olabilir. Bazı yan etkileri şunlardır :

– Kaşıntı

– Burun kanaması

– Kas ağrıları

– Işığa duyarlılık

– Kuru ağız, burun ve deri

– Azalmış gece görüşü

– Gebelikte isotretinoin kullanımına bağlı doğumsal defektler

Yan etkiler ilaç bırakıldığında geçer. Ağır yan etkilerden korunmak için hasta tedavi öncesi ve sonrası monitorize edilmelidir. Bu genellikle kan örnekleri alınmasını da içerir. Kadınlar isotretinoin kullanmadan 1 ay önce, kullanırken ve 1 ay sonrası için doğum kontrol yöntemi uygulamak zorundadır.

Akne için diğer tedaviler;

– Hormon tedavisi

– Düşük doz kortikosteroidler

– Anti-androjen ilaçlar

– Dermatologlar tarafından komedonların kaldırılması

– Lezyonların içine steroid enjekte edilmesi

– Cilde peeling uygulanması

– Skar dokusunu küçültmek için estetik cerrahi

Akneli insanlar ciltlerini sabah ve akşam 1 kez yumuşak bir arındırıcı maddeyle nazikçe yıkamalıdır. Akneli alanlar ovalanırsa akne kötüleşebilir. Ağır egzersizler sonra cilt yıkanmalıdır. Yüz çene altından saç çizgisine kadar yıkanmış olmalıdır. Sert ovalama yapılmamalıdır. Cilt yıkandıktan sonra iyice durulanmalıdır. Saçlar yağlıysa her gün yıkanabilir.

Cilde çok sık dokunulmamalıdır. Lekeleri sıkan insanlarda skar gelişme riski vardır.

Akneli erkekler elektrikli tıraş makinelerinin güvenli olup olmadığını araştırmalıdır. Eğer tıraş bıçağı kullanılacaksa bıçağı keskin olmalı ve sakallar tıraş kremi uygulamadan önce su ve sabunla yumuşatılmış olmalıdır.

Bronzlaşmaktan kaçınılmalıdır. Bronzlaşmış bir ten lekeleri saklasa da faydaları geçicidir. Güneş deriye zarar verebilir, yaşlanmayı hızlandırabilir ve cilt kanserine sebep olabilir. Ayrıca akne tedavisi için kullanılan birçok ilaç ciltte daha hızlı yanıklara sebep olabilir.

Kozmetikleri seçerken dikkatli olunmalıdır. Akne ilaçları alırken kozmetiklerin değiştirilmesi gerekli olabilir. Fondöten, allık, göz farı, nemlendiriciler gibi tüm kozmetikler yağlı olabilir.

Özellikle topikal tirotisonin ve benzoil peroksid kullanımı sırasında, tedavinin ilk birkaç haftası boyunca fondöten uygulaması zorunlu olabilir,

Nemlendirici içeren dudak ürünleri küçük, açık veya kaplı komedonlerın oluşmasına sebebiyet verebilir.

Saç çizgisi boyunca deriye uygulanan saç ürünleri yanmaya ve sızlamaya sebep olabilir. “Non- comodogenic” etiketli ürünler kullanılmaya özen gösterilmelidir. “Non-comodogenic” lekelerin oluşumunu desteklemeyen ürün anlamına gelir.

Akne tedavi edilebilir, çok yaygın bir cilt sorunudur. Sıklıkla farklı ilaç tedavileri tercih edilir ve yaşam tarzını değiştirmek gerekli olabilir.

Birçok insan ilaçlar sayesinde kontrol edilebilir ve hiçbir skar dokusu olmadan atlatabilir. Dermatologlar sayesinde akneyi kontrol ederek yaşamınıza hoşça devam edebilirsiniz.