Yaban hayatında bilim insanlarının en sevdiği sorulardan biri, yeni bir araştırma sonucu bir cevap daha kazandı.
Araştırmacıların, Royal Society Open Science dergisinde geçtiğimiz hafta yaptığı açıklamaya göre, bu sorunun cevabı büyük olasılıkla zebraların vücut ısısını düşürmesinde ve sıcak iklimlerde daha çok görülen hastalık taşıyıcı böceklerin uzaklaştırılmasında yatıyor.
Her üç zebra türünde de, Afrika’nın yabani manda ve antilop gibi donuk renkli otoburları arasında, özellikle de solgun savan renkleri arasında kolayca göze çarpan belirgin siyah beyaz çizgileri var. Daha çok göze çarpmak, zebranın aslana öğle yemeği olma olasılığını artırıyor.Bu “çizgi bilmecesi” Darwin de dâhil bilim insanlarını yüzlerce yıldır meşgul ediyor. Zebraların neden çizgili olduğuna dair başlıca beş teori var: böcekleri kaçırmak, optik yanılsama yaratarak kamuflaj sağlamak, yırtıcıların kafasını karıştırmak, beden ısısını düşürmek ve hayvanların birbirlerini tanımasını sağlamak.Etiyopya’dan Güney Afrika’ya kadar varlık gösteren en yaygın tür olan ova zebrası üzerinde yapılan yeni bir analiz sonucunda, bu teorilerden hiçbiri şüpheye yer bırakmayacak şekilde öne çıkmıyor.Ancak araştırma, çizgilerle en güçlü ilişkisi olan faktörün sıcaklık olduğunu öne sürüyor. Araştırmanın sonuçlarına göre hava ne kadar sıcaksa zebranın o kadar fazla çizgisi oluyor.
Çizgi FaktörüKaliforniya Üniversitesi Los Angeles kampüsünde biyolog olarak görevli Brenda Larison ve meslektaşları, National Geographic Society’ye bağlı Araştırma ve Keşif Komitesi tarafından desteklenen bir proje kapsamında Afrika’daki 16 zebra popülasyonunun çizgi biçimlerini incelediler.
Ekip daha sonra toprağın nem oranı, yağmur miktarı, hastalık taşıyıcı çeçesineği yaygınlığı ve aslan dağılımı gibi 29 farklı çevre faktörünü ölçtü. Ardından, zebranın yayılım alanlarındaki çizgi biçimi farklılıklarıyla hangi faktörlerin bağlantılı olduğunu anlamak amacıyla bilgisayara aktardı.Larison, en önemli iki faktörün, hayvanın yaşadığı bölgedeki ısının istikrarı ve yılın en soğuk zamanındaki ortalama ısı olduğunu söylüyor.Bundan sonra bir adım daha atan araştırmacılar, bu iki sıcaklık değişkenini kullanarak araştırmaya dâhil edilmeyen zebra popülasyonlarının çizgi biçimini tahmin ettiler.
“Büyük bir doğruluk oranıyla tahmin edebileceğimizi ortaya koyduk,” diyor Larison.Serinletici Etki?Sıcaklığın neden çizgileri etkilediğinin de bir başka soru olduğunu belirten Larison, iki olasılık üzerinde duruyor.Bir tanesi “serinletici girdap” teorisi. Hava zebraya değdiğinde oluşan akım siyah bölümlerde daha güçlü ve hızlı olurken (çünkü siyah renk beyaza göre daha fazla ısı soğurur), beyaz kısımlarda daha yavaş meydana geliyor. Bu birbirine zıt hava akımının kesiştiği yerde oluşan küçük hava girdapları, zebranın derisini serinletmeye yarıyor olabilir. Larison, bol çizgili zebraların deri ısısının, aynı bölgede yaşayan çizgisiz hayvanlara kıyasla 3 derece daha düşük olduğuna dair kanıtlar olduğunu söylüyor.
Diğer teoriye göre ise çizgiler hastalıklara karşı bir engel olabilir. Saha çalışmaları, sıcağı seven at sineği gibi hastalık taşıyıcı ısırgan sineklerin çizgili yüzeylere konmaktan hoşlanmadığını gösteriyor.Kaliforniya Üniversitesi Davis kampüsünde biyolog olarak görevli Tim Caro hastalık teorisini destekliyor. “Bizim sonuçlarda da çok büyük benzerlikler var,” diyen Caro’nun yaptığı araştırma da çizgilerle ısırgan sineklerin birbiriyle ilgili olduğunu gösteriyor. “At sinekleri tarafından taşınan çok kötü hastalıklar var,” diyor. “At gribi gibi birçok hastalık taşıyorlar ve bu hastalıklar sıcak ve nemli ortamlarda daha büyük problem oluyor.”
Aslan Hipotezi Asılsız
Ne yeni araştırmada ne de Caro’nun çalışmasında çizgilerle aslanlar arasında bir ilişki bulunmadı. “Halk arasında çizgilerin yırtıcıları şaşırtmaya yönelik olduğuna dair yaygın bir inanç var,” diyor Caro. “Ama bu fikrin asılsız olduğu ortaya çıktı.”
Ekip daha sonra toprağın nem oranı, yağmur miktarı, hastalık taşıyıcı çeçesineği yaygınlığı ve aslan dağılımı gibi 29 farklı çevre faktörünü ölçtü. Ardından, zebranın yayılım alanlarındaki çizgi biçimi farklılıklarıyla hangi faktörlerin bağlantılı olduğunu anlamak amacıyla bilgisayara aktardı.Larison, en önemli iki faktörün, hayvanın yaşadığı bölgedeki ısının istikrarı ve yılın en soğuk zamanındaki ortalama ısı olduğunu söylüyor.Bundan sonra bir adım daha atan araştırmacılar, bu iki sıcaklık değişkenini kullanarak araştırmaya dâhil edilmeyen zebra popülasyonlarının çizgi biçimini tahmin ettiler.
“Büyük bir doğruluk oranıyla tahmin edebileceğimizi ortaya koyduk,” diyor Larison.Serinletici Etki?Sıcaklığın neden çizgileri etkilediğinin de bir başka soru olduğunu belirten Larison, iki olasılık üzerinde duruyor.Bir tanesi “serinletici girdap” teorisi. Hava zebraya değdiğinde oluşan akım siyah bölümlerde daha güçlü ve hızlı olurken (çünkü siyah renk beyaza göre daha fazla ısı soğurur), beyaz kısımlarda daha yavaş meydana geliyor. Bu birbirine zıt hava akımının kesiştiği yerde oluşan küçük hava girdapları, zebranın derisini serinletmeye yarıyor olabilir. Larison, bol çizgili zebraların deri ısısının, aynı bölgede yaşayan çizgisiz hayvanlara kıyasla 3 derece daha düşük olduğuna dair kanıtlar olduğunu söylüyor.
Diğer teoriye göre ise çizgiler hastalıklara karşı bir engel olabilir. Saha çalışmaları, sıcağı seven at sineği gibi hastalık taşıyıcı ısırgan sineklerin çizgili yüzeylere konmaktan hoşlanmadığını gösteriyor.Kaliforniya Üniversitesi Davis kampüsünde biyolog olarak görevli Tim Caro hastalık teorisini destekliyor. “Bizim sonuçlarda da çok büyük benzerlikler var,” diyen Caro’nun yaptığı araştırma da çizgilerle ısırgan sineklerin birbiriyle ilgili olduğunu gösteriyor. “At sinekleri tarafından taşınan çok kötü hastalıklar var,” diyor. “At gribi gibi birçok hastalık taşıyorlar ve bu hastalıklar sıcak ve nemli ortamlarda daha büyük problem oluyor.”
Aslan Hipotezi Asılsız
Ne yeni araştırmada ne de Caro’nun çalışmasında çizgilerle aslanlar arasında bir ilişki bulunmadı. “Halk arasında çizgilerin yırtıcıları şaşırtmaya yönelik olduğuna dair yaygın bir inanç var,” diyor Caro. “Ama bu fikrin asılsız olduğu ortaya çıktı.”